Procedura ratyfikacyjna Traktatu z Lizbony *
(stan na 4.11.2009)
| Państwo członkowskie | Referendum | Procedura parlamentarna | Zgoda parlamentu lub zgoda wyrażona w drodze referendum | Data ratyfikacji |
|---|---|---|---|---|
| Austria | Art. 44 konstytucji; każda całkowita zmiana konstytucji Federalnej, a zmiana częściowa, jeśli zażąda tego 1/3 członków Rady Narodowej lub Rady Federalnej, wymaga przeprowadzenia referendum. |
Art. 9, 31 i 50 konstytucji; zmiana ustawy wymaga większości głosów (w Radzie Federalnej tylko, gdy dotyczy to jej kompetencji); międzypaństwowe traktaty polityczne oraz inne traktaty w zakresie, w jakim zawierają treść zmieniającą lub uzupełniającą ustawy, mogą być zawierane tylko za zgodą Rady Narodowej (większość 2/3 głosów); w zakresie, w jakim traktaty te regulują sprawy z obszaru samodzielnego działania krajów, wymagają ponadto zgody Rady Federalnej (większość 2/3 głosów). |
Zgoda Rady Narodowej 9 kwietnia 2008 r. (151 głosów „za”, 27 „przeciwko” i 0 „wstrzymujących się”). Zgoda Rady Federalnej 24 kwietnia 2008 roku (58 głosów „za”, 4 „przeciwko” i 0 „wstrzymujących się”). |
13.05.2008 |
| Belgia | Brak regulacji w konstytucji. | Art. 34, 53, 77, 167 i 195 konstytucji; większość w obu izbach federalnych; zgoda rad wspólnot i regionów wymagana, gdy umowa dotyczy ich kompetencji; zmiana konstytucji większością 2/3 głosów w obu izbach po ich rozwiązaniu i wyborze nowego parlamentu. |
Zgoda parlamentu Flandrii jako ostatniego z siedmiu uprawnionych organów parlamentarnych Belgii, 10 lipca 2008 r. (78 głosów „za”, 22 „przeciwko” i 3 „wstrzymujące się”). | 15.10.2008 |
| Bułgaria | Referendum może być przeprowadzone zgodnie z art. 84 konstytucji. | Art. 81, 85, 155 konstytucji; większość członków parlamentu; zmiana konstytucji wymaga większości 3/4 członków parlamentu. |
Zgoda parlamentu 21 marca 2008 r. (195 głosów „za”, 15 „przeciwko” i 1 „wstrzymujący się”). | 28.04.2008 |
| Cypr | Brak regulacji w konstytucji. | Art. 50, 169 i 182 konstytucji; większość głosów; Prezydent lub Wiceprezydent mogą zawetować decyzję parlamentu; jeśli konieczna jest zmiana konstytucji, wymagana większość to 2/3 członków parlamentu. |
Zgoda parlamentu 3 lipca 2008 r. (31 głosów „za”, 18 „przeciwko” i 1 „wstrzymujący się”). |
26.08.2008 |
| Czechy | Art. 10a konstytucji; wiążące referendum może być przeprowadzone w przypadku przekazania uprawnień organizacji lub instytucji międzynarodowej na podstawie prawa konstytucyjnego. |
Art. 10a i 39 konstytucji; większość 3/5 głosów w obu izbach; zmiana konstytucji również wymaga większości 3/5 głosów w obu izbach. |
Zgoda Izby Poselskiej 18 lutego 2009 r. (125 głosów „za” i 61 „przeciwko”). Zgoda Senatu 6 maja 2009 r. (54 głosy „za”, 20 „przeciwko” i 5 „wstrzymujących się”). |
3.11.2009 |
| Dania | Art. 20 i 42 konstytucji; referendum jest obowiązkowe, jeśli zażąda tego 1/3 parlamentarzystów lub jeśli w parlamencie nie zostanie osiągnięta większość 5/6 głosów konieczna do przekazania uprawnień organom międzynarodowym. |
Art. 20 i 88 konstytucji; większość 5/6 członków parlamentu; zmiana konstytucji wymaga większości parlamentarnej po rozwiązaniu i wyborze nowego składu izby oraz obowiązkowego i wiążącego referendum. |
Zgoda parlamentu 24 kwietnia 2008 r. (90 głosów „za”, 25 „przeciwko” i 0 „wstrzymujących się”). | 29.05.2008 |
| Estonia | Art. 106 i 162 konstytucji; ratyfikacja traktatów międzynarodowych nie może być przedmiotem referendum; jeśli niezbędna jest zmiana podstawowych zasad konstytucji lub zasad jej zmiany konieczne jest przeprowadzenie referendum. |
Art. 70, 73, 121, 163, 165 i 166 konstytucji; większość głosów; jeśli wymagana jest zmiana konstytucji, konieczna jest zgoda dwóch kolejnych składów Riigikogu, pierwszego – większością członków parlamentu, a drugiego – większością 3/5 członków parlamentu; możliwa też jest zmiana konstytucji w trybie pilnej konieczności większością dwóch trzecich głosów wszystkich członków Riigikogu. |
Zgoda parlamentu 11 czerwca 2008 r. (91 głosów „za”, 1 „przeciwko” i 0 „wstrzymujących się”). | 23.09.2008 |
| Finlandia | Art. 53 konstytucji; może być przeprowadzone referendum konsultacyjne. |
Art. 93, 94 i 95 konstytucji; większość głosów; chyba że decyzja o przyjęciu zobowiązania międzynarodowego dotyczy konstytucji, wtedy wymagana jest większość 2/3 oddanych głosów. |
Zgoda parlamentu 11 czerwca 2008 r. (151 głosów „za”, 27 „przeciwko” i 0 „wstrzymujących się”). | 30.09.2008 |
| Francja | Art. 11 i 89 konstytucji; możliwe referendum niewiążące; w przypadku zmiany konstytucji referendum musi zostać przeprowadzone, chyba że obie izby zatwierdzą zmianę większością 3/5 głosów. |
Art. 46, 53 i 89 konstytucji; zgoda większości członków w obu izbach; zmiana konstytucji wymaga większości w obu izbach oraz przeprowadzenia referendum, chyba że parlament przyjmie poprawkę do konstytucji większością 3/5 członków parlamentu. |
Zgoda Zgromadzenia Narodowego 7 lutego 2008 r. (336 głosów „za”, 52 „przeciwko” i 22 „wstrzymujące się”). Zgoda Senatu 8 lutego 2008 r. (265 głosów „za”, 42 „przeciwko” i 13 „wstrzymujących się”). | 14.02.2008 |
| Grecja | Art. 44 konstytucji; referendum w sprawie ważnych problemów narodowych oraz projektów legislacyjnych. |
Art. 28 konstytucji; przekazanie organom organizacji międzynarodowych uprawnień określonych w konstytucji wymaga uchwalenia ustawy większością 3/5 głosów ogólnej liczby deputowanych. |
Zgoda Izby Deputowanych 11 czerwca 2008 r. (250 głosów „za” i 42 „przeciwko”). | 12.08.2008 |
| Hiszpania | Art. 74, 87, 92, 167 i 168 konstytucji; decyzje polityczne o szczególnym znaczeniu mogą być poddane pod referendum konsultacyjne; wiążące referenda mogą być przeprowadzane w sprawach zmiany konstytucji, jeśli zażąda tego 1/10 członków jednej z izb, albo w przypadku całkowitej zmiany konstytucji lub zmiany częściowej dotyczącej podstawowych zasad konstytucji; referenda w sprawie traktatów międzynarodowych są wykluczone. | Art. 74, 94 i 167 konstytucji; większość głosów w obu izbach; zmiana konstytucji wymaga większości 3/5 w każdej z izb; referendum w sprawie zmiany konstytucji jest wymagane, jeśli zażąda tego 1/10 członków jednej z izb. |
Zgoda Kongresu Deputowanych 26 czerwca 2008 r. (322 głosy „za”, 6 głosów „przeciw” i 2 „wstrzymujące się”). Zgoda Senatu 15 lipca 2008 r. (232 głosów „za”, 6 „przeciwko” i 2 „wstrzymujące się”). |
8.10.2008 |
| Irlandia | Art. 27, 46 i 47 konstytucji; każdy projekt ustawy może być poddany referendum; projekt ustawy zmieniającej konstytucję wymaga większości głosów w obu izbach oraz obligatoryjnego i wiążącego referendum. |
Art. 15 i 29 konstytucji; większość w obu izbach; zmiana konstytucji wymaga większości głosów w obu izbach oraz obligatoryjnego i wiążącego referendum. |
Referendum 12 czerwca 2008, wynik negatywny („nie”: 53,4%; frekwencja: 53,1%). Referendum 2 października 2009, wynik pozytywny („tak”: 67,1%; frekwencja: 59,0%). |
15.10.2009 |
| Litwa | Art. 9, 148 konstytucji; najważniejsze problemy państwa i narodu są rozstrzygane w drodze referendum; referendum przeprowadza się także na żądanie co najmniej 300000 obywateli mających prawa wyborcze; ponadto, w drodze referendum mogą być zmienione postanowienia dotyczące podstawowych zasad państwa i przeprowadzone zmiany konstytucji. |
Art. 67, 69, 138, 147 i 148 konstytucji; większość parlamentarna; zmiana prawa konstytucyjnego wymaga większości 2/3 członków w dwóch głosowaniach. |
Zgoda parlamentu 8 maja 2008 r. (83 głosów „za”, 5 „przeciwko” i 23 „wstrzymujących się”). | 26.08.2008 |
| Luksemburg | Art. 51 konstytucji; możliwość przeprowadzenia referendum konsultacyjnego. |
Art. 37, 46, 49a, 62 i 114 konstytucji; większość parlamentarna; dla przekazania instytucjom prawa międzynarodowego uprawnień zastrzeżonych przez konstytucję dla władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej konieczna jest większość 2/3 głosów parlamentu. |
Zgoda parlamentu 29 maja 2008 r. (47 głosów „za”, 1 „przeciwko” i 3 „wstrzymujące się”). | 21.07.2008 |
| Łotwa | Art. 68 i 73 konstytucji; jeśli warunki członkostwa Łotwy w UE ulegną znaczącej zmianie referendum musi być przeprowadzone, gdy zażąda tego połowa członków parlamentu; w innych przypadkach referenda w sprawie traktatów międzynarodowych są wykluczone. |
Art. 24 i 68 konstytucji; większość głosów; ratyfikacja umów międzynarodowych, na podstawie których część kompetencji instytucji państwowych zostaje przekazana organom międzynarodowym, wymaga większości 2/3 głosów obecnych członków parlamentu. |
Zgoda parlamentu 8 maja 2008 r. (70 głosów „za”, 3 „przeciwko” i 1 „wstrzymujący się”). | 16.06.2008 |
| Malta | Brak regulacji w konstytucji. | Jednomyślna zgoda parlamentu 29 stycznia 2008 r. | 6.02.2008 | |
| Niderlandy | Brak regulacji w konstytucji. | Art. 67, 91 i 92 konstytucji; większość w obu izbach, przy obecności co najmniej połowy członków parlamentu; jeśli konieczna jest zmiana konstytucji, wymagana jest większość 2/3 oddanych głosów w obu izbach. |
Zgoda Izby Reprezentantów 5 czerwca 2008 r. (111 głosów „za”, 39 głosów „przeciwko”). Zgoda Senatu 8 lipca 2008 r. (60 głosów „za”, 15 głosów „przeciwko”). | 12.09.2008 |
| Niemcy | Brak regulacji w konstytucji. | Art. 23 i 79 konstytucji; większość członków parlamentu w obu izbach; zmiana konstytucji wymaga większości 2/3 w obu izbach. |
Zgoda Bundestagu 24 kwietnia 2008 r. (515 głosów „za”, 58 „przeciwko” i 1 „wstrzymujący się”). Zgoda Bundesratu 23 maja 2008 r. (przedstawiciele 15 landów głosowali „za”, 1 landu „wstrzymali się”). 30 czerwca 2009 – wyrok Federalnego Trybunału Konstytucyjnego w sprawie Traktatu z Lizbony*. W związku z tym wyrokiem Bundestag (8 września 2009) i Bundesrat (16 września 2009) przyjęły ustawy okołoratyfikacyjne. |
25.09.2009 |
| Polska | Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów (art. 125 ust. 2 Konstytucji RP); wyrażenie zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej, w której Polska przekazuje organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach, może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125 (art. 90 ust. 3 Konstytucji RP); wynik referendum jest wiążący, jeśli weźmie w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania (art. 125 ust. 3 Konstytucji RP). | Uchwałę w sprawie trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 90 ust. 4 Konstytucji RP); jeśli jest to procedura parlamentarna, ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, w której Polska przekazuje organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach, jest uchwalana przez każdą z izb większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów/senatorów (art. 90 ust. 2 Konstytucji RP). |
Decyzja w sprawie trybu 28 stycznia 2008 r. Sejm przyjął uchwałę, w której zdecydował, że zgoda na ratyfikację Traktatu z Lizbony zostanie wyrażona w ustawie w trybie art. 90 ust. 2 Konstytucji RP (357 głosów „za”, 55 „przeciwko” i 7 „wstrzymujących się”). Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 lutego 2008 r. Decyzja w sprawie ratyfikacji 1 kwietnia 2008 r. Sejm wyraził zgodę na ratyfikację Traktatu z Lizbony przyjmując Ustawę o ratyfikacji Traktatu z Lizbony zmieniającego Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, podpisanego w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r. (384 głosów „za”, 56 „przeciw”, 12 „wstrzymujących się”). Sejm przyjął również Uchwałę w sprawie wyrażenia przez Sejm RP zgody na ratyfikację przez Prezydenta RP Traktatu z Lizbony (353 głosów „za”, 54 „przeciw”, 44 „wstrzymujących się”). 2 kwietnia 2008 r. za przyjęciem ustawy ratyfikującej opowiedział się Senat (74 głosy „za”, 17 „przeciw”, 6 „wstrzymujących się”). |
10.10.2009 |
| Portugalia | Art. 115, 161 i 197 konstytucji; referendum może być przeprowadzone w sprawach o znaczeniu ogólnonarodowym np. zatwierdzeniu konwencji międzynarodowej; referendum jest wiążące, jeśli wzięła w nim udział ponad połowa uprawnionych do głosowania. |
Art. 116, 161, 166, 168 i 286 konstytucji; większość głosów; zmiana konstytucji wymaga większości 2/3 członków parlamentu. |
Zgoda parlamentu 23 kwietnia 2008 r. (208 głosów „za”, 21 „przeciwko” i 0 „wstrzymujących się”). | 17.06.2008 |
| Rumunia | Art. 90 i 151 konstytucji; w przypadku zmiany konstytucji konieczne jest przeprowadzenie referendum; prezydent Rumunii może ogłosić referendum konsultacyjne po zasięgnięciu opinii Parlamentu. |
Art. 11, 75, 91 i 151 konstytucji; większość głosów; zmiana konstytucji wymaga większości 2/3 członków w obu izbach oraz przeprowadzenia wiążącego referendum. |
Zgoda obu izb parlamentu 4 lutego 2008 r. (387 głosów „za”, 1 „przeciwko” i 1 „wstrzymujący się”). | 11.03.2008 |
| Słowacja | Art. 93 konstytucji; w referendum potwierdza się ustawę konstytucyjną o wstąpieniu do związku państwowego z innymi państwami albo o wystąpieniu z tego związku; w referendum można także decydować o innych doniosłych problemach interesu publicznego. |
Art. 7 i 84 konstytucji; większość 3/5 członków parlamentu; zmiana konstytucji wymaga większości 3/5 członków parlamentu. |
Zgoda parlamentu 10 kwietnia 2008 r. (103 głosy „za”, 5 „przeciwko” i 1 „wstrzymujący się”). | 24.06.2008 |
| Słowenia | Art. 3a, 90 i 170 konstytucji; przed ratyfikowaniem umowy, na mocy której następuje przeniesienie uprawnień na rzecz organizacji międzynarodowej, parlament może ogłosić wiążące referendum; w przypadku zmiany konstytucji wiążące referendum musi być przeprowadzone na wniosek 30 członków parlamentu. Ponadto parlament może ogłosić wiążące referendum w każdej sprawie regulowanej prawem. |
Art. 3a, 169 i 170 konstytucji; większość 2/3 członków Zgromadzenia Państwowego; przed ratyfikacją parlament może ogłosić wiążące referendum; zmiana konstytucji wymaga większości 2/3 członków parlamentu; wiążące referendum w sprawie zmiany konstytucji musi być przeprowadzone na żądanie 30 członków parlamentu. |
Zgoda Zgromadzenia Państwowego 29 stycznia 2008 r. (74 głosów „za”, 6 „przeciwko” i 10 „wstrzymujących się”). | 24.04.2008 |
| Szwecja | Rozdz. VIII(§ 4 i 15) i X(§ 5) Aktu o formie rządu; w przypadku przeniesienia uprawnień na organizację międzynarodową wiążące referendum jest wymagane, gdy zażąda tego 1/10 członków parlamentu, a w głosowaniu wypowie się za nim jedna trzecia członków. |
Rozdz. IV(§ 5), VIII(§ 15) i X(§ 5) Aktu o formie rządu; sprawy z zakresu wymiaru sprawiedliwości bądź zarządzania, nie unormowane w Akcie o formie rządu, mogą być przekazane organizacji międzynarodowej, jeśli zgodę wyrazi parlament większością 3/4 głosów lub w trybie stanowienia praw fundamentalnych; w innych sprawach prawo podejmowania decyzji, które wynika wprost z Aktu o formie rządu i dotyczy stanowienia przepisów, korzystania z własności państwa, zawierania i wypowiadania umów międzynarodowych lub zaciągania zobowiązań, może być w ograniczonym zakresie przekazane organizacji międzynarodowej w trybie wymaganym dla zmiany praw fundamentalnych; prawa fundamentalne są stanowione dwoma jednobrzmiącymi uchwałami, przy czym druga uchwała jest podejmowana przez następny, nowo wybrany Riksdag. |
Zgoda parlamentu 20 listopada 2008 r. (243 głosy „za”, 39 „przeciwko” i 13 „wstrzymujących się”). | 10.12.2008 |
| Węgry | Art. 28c konstytucji; możliwe referendum konsultacyjne lub fakultatywne. |
Art. 2a konstytucji; decyzja o przeniesieniu uprawnień konstytucyjnych na Unię Europejską wymaga większości 2/3 członków parlamentu; większość 2/3 głosów konieczna przy zmianie konstytucji. |
Zgoda parlamentu 17 grudnia 2007 r. (325 głosów „za”, 5 „przeciwko” i 14 „wstrzymujących się”). | 6.02.2008 |
| Włochy | Art. 75 konstytucji; referenda w sprawie traktatów międzynarodowych są wykluczone. |
Art. 64, 72, 80 i 138 konstytucji; większość w obu izbach; jakakolwiek zmiana konstytucji wymaga uchwalenia w dwóch następujących po sobie debatach, z przerwą nie mniejszą niż trzy miesiące, większością bezwzględną członków każdej z izb w drugim głosowaniu. Referendum musi zostać przeprowadzone, jeśli nie uzyskano większości 2/3 głosów w drugim głosowaniu i zażąda tego jedna piąta członków jednej z izb albo pięćset tysięcy wyborców albo pięć rad regionalnych. |
Jednomyślna zgoda Senatu Republiki 23 lipca 2008 roku. Jednomyślna zgoda Izby Deputowanych 31 lipca 2008 roku. | 8.08.2008 |
| Zjednoczone Królestwo | Możliwe jest referendum konsultacyjne (wymagany jest wtedy projekt ustawy ad hoc). | Zgodnie z praktyką konstytucyjną (Ponsonby Rule) wszystkie traktaty przed ratyfikacją muszą zostać przedłożone parlamentowi do rozpatrzenia. | Zgoda Izby Gmin 11 marca 2008 r. (346 głosów „za”, 206 „przeciwko”). Zgoda Izby Lordów 18 czerwca 2008 r. | 16.07.2008 |
*Tabela przygotowana na podstawie informacji zawartych w notatce Parlamentu Europejskiego The Treaty of Lisbon: Ratification requirements and present situation in the Member States oraz w oparciu o teksty konstytucji państw członkowskich.
Data ratyfikacji ustalona na podstawie informacji zawartych w portalu Europa: http://europa.eu/lisbon_treaty/countries/index_pl.htm#
